Precies één jaar nadat er een ongeëvenaarde grote hoeveelheid water door de Maas ging, zien we in de zomer van dit jaar een totaal ander beeld. In plaats van meer dan 3000m3 per seconde stroomt er nu minder dan 30m3 per seconde door delen van Grensmaas. De stand van het water is vele meters lager en de woest stromende, kolkende rivier van een jaar geleden is niet meer te herkennen in het traag stromende, kalme water. Deze, en andere recente veranderingen hebben effect op de ecologische waterkwaliteit en biodiversiteit van de Grensmaas. In dit artikel nemen we je kort mee in deze veranderingen.
Effecten van minder neerslag
Al sinds het voorjaar van 2022 is de afvoer van de Maas tot wel 50% lager dan normaal door het uitblijven van neerslag in het stroomgebied in België en Frankrijk. Vooral de laatste weken valt bij stuw Borgharen de afvoer geregeld terug tot 8m3 per seconde en ook komen de etmaal gemiddelden steeds dichter bij het ecologische minimum van 10m3 per seconde dat internationaal is vastgelegd. Door de lage stroomsnelheid en afgenomen waterdiepte, loopt de temperatuur van het water tijdens warme dagen snel op. Goed nieuws natuurlijk als je gaat kanoën of pootje baden dus, maar slecht nieuws voor de natuur. Voor vissen zijn vooral tijdens de paaitijd hoge temperaturen funest: eitjes worden te warm, krijgen te weinig zuurstof en gaan dood. Volwassen vissen kunnen tijdelijk nog schuilen in diepere delen van de rivier waar het koeler is, maar ook die plekken worden steeds schaarser. Ook de waterplanten hebben het moeilijk. Ze worden bedekt door een dikke laag algen. Deze algen groeien goed in het langzaam stromende, warme water.
De watertemperatuur van de Grensmaas ter hoogte van Borgharen bereikte op 19 juli 2022 bijna de 26 graden Celsius (Bron: waterinfo.rws.nl)
Chemische stof in de Maas
Als klap op de vuurpijl wordt sinds mei melding gemaakt van een verhoogde concentratie van een tot nu toe onbekende chemische stof in de Maas. Uit voorzorg is de inname van rivierwater voor drinkwater in delen van Limburg tijdelijk opgeschort. Er wordt hard gewerkt om te achterhalen welke stof dit is en waar deze precies vandaan komt. Dan kan er een inschatting gemaakt worden van de gevolgen voor de riviernatuur, wat er aanvullend gedaan moet worden om dit te verkleinen en hoe voorkomen kan worden dat er nog meer van deze stof in de rivier terecht komt. Ook hiervoor geldt dat bij lage rivierafvoeren het effect van een lozing van een chemische stof groter is omdat het niet verdund wordt.
Bescherming van de Grensmaas
Het is belangrijk om de invloed van lage afvoeren op de unieke natuur van de enige grindrivier van Nederland beter in kaart te krijgen. Op deze manier kunnen we namelijk de juiste maatregelen nemen om de rivier weerbaarder te maken. De natuur in de Grensmaas geniet namelijk de hoogste bescherming – het is aangewezen als Natura 2000 gebied. De komende jaren gaan we samen met partners van Nederlandse én Vlaamse oever aan de slag om erachter te komen hoe de Grensmaas werkt en hoe we de natuur een handje kunnen helpen te gaan ontwikkelen zich beter te weren tegen extreme condities: droogte en hoog water! Dit zal ons als beheerder helpen om de natuur van de Grensmaas ook voor komende generaties te beschermen.