De Grensmaas is het onbevaarbare deel van de Maas tussen Maastricht en Roosteren. De Maas is hier de grens tussen Vlaanderen en Nederland. Het is de enige grindrivier die Nederland rijk is en is zo'n 43 kilometer lang.

Natura 2000
Sinds 2017 werken we aan het beheerplan Natura 2000 Grensmaas. Het gebied dat hierbij hoort bestaat uit het Nederlands deel van het zomerbed van de Grensmaas tussen Borgharen en Maasbracht. Ook enkele terreinen ter hoogte van Maasbracht (Koningsteen en de Brandt) maken deel uit van het aangewezen gebied.

De precieze begrenzing van het Nederlandse gebied staat aangegeven op de kaart die hoort bij het zogenoemde Aanwijzingsbesluit uit 2013 waarmee de Grensmaas is aangewezen als Natura 2000-gebied. In dit Aanwijzingsbesluit staat ook welke natuurwaarden (populaties van planten, dieren en hun leefgebieden) in welke omvang en kwaliteit (de doelen) moeten worden beschermd. De kaarten zijn te vinden onder Documenten.

Voor de Grensmaas gaat het om het in stand houden of verbeteren van het leefgebied van de rivierprik, de rivierdonderpad, de zalm en de bever. Qua habitattypen gaat het om beken en rivieren met waterplanten, ruigten en zomen, vochtige alluviale bossen en slikkige rivieroevers. Deze keuze is Europees vastgelegd.

Hoogwaterveiligheid
Begin jaren ’90 kreeg het gebied te maken met overstromingen waardoor voor miljoenen aan schade ontstond. Het programma Maaswerken ontstond, met daarin het deelproject Grensmaas.

Het project zorgt voor hoogwaterveiligheid en nieuwe natuur voor mens en dier. Bij de Grensmaas is, afhankelijk van de beschikbare ruimte, per locatie gekozen voor het verbreden van de stroomgeul, het verlagen van de uiterwaarden of het maken van nevengeulen. Het stroombed van de Maas is intussen met zo’n 300 hectare verbreed, de oevers zijn verlaagd en dijken op een traject van twaalf kilometer versterkt en verhoogd. Het werk is nog niet af en het uiteindelijke effect hiervan op het Natura 2000-gebied moet nog blijken.

Vlaamse Natura 2000-gebieden Grensmaas
Ook in Vlaanderen zijn langs de Grensmaas Natura 2000-gebieden aangewezen. Daar is niet gekozen voor (met name) het zomerbed maar voor de uiterwaarden. Er wordt intensief samengewerkt tussen Vlaams en Nederlands Limburg omdat maatregelen binnen het Grensmaas-gebied vaak effect hebben ‘aan de overkant’. Veel Vlaamse Natura 2000-gebieden vallen onder het project Rivierpark Maasvallei. Dit natuurgebied ligt in de vallei van de Grensmaas en omvat 645 hectare natuur.